Farmaceuci doczekali się swojej ustawy o zawodzie farmaceuty. Droga do niej była długa i kręta. Warto przypomnieć sobie jednak również inne ustawy, które wpłynęły na obecny kształt polskiej farmacji. One także wymagały od ich twórców olbrzymiego wysiłku i zaangażowania. „Pracowaliśmy trochę chałupniczo. Wszyscy bardzo się starali, szukaliśmy materiałów, każdy chciał coś do tej ustawy wnieść. Było w tym wiele spontaniczności. Pomagali nam również prawnicy, którzy byli w naszych rodzinach” – wspomina dr. n. farm. Danuta Ignyś, aktywnie uczestnicząca w pracach m.in. nad ustawą o izbach aptekarskich czy Prawo farmaceutyczne w rozmowie z Emilią Załeńską-Zduniak.
Pani Doktor, to między innymi dzięki Pani działaniom w 1991 r. powstały izby aptekarskie. Jak w ogóle do tego doszło?
To była tak naprawdę spontaniczna akcja kierowników aptek, aptek szpitalnych, producentów. Gdy Solidarność zaczęła rządzić, nastał czas przemian, my również chcieliśmy znaleźć swoje miejsce. Wielu aptekarzy zastanawiało się, jak to zrobić, by apteki przeszły na własność prywatną. Ja działałam w Poznaniu. I to właśnie w tym mieście powstało Stowarzyszenie Właścicieli Aptek i Producentów Środków Farmaceutycznych, którego byłam członkiem honorowym. Prym w naszym stowarzyszeniu wiódł również dr n. farm. Waldemar Szwarczyński [obecnie współwłaściciel rodzinnej firmy farmaceutycznej Biofarm – przyp. red.]. Zaczęliśmy się skrzykiwać, robić spotkania. Na nasze zebrania przyjeżdżały również farmaceutki z innych ośrodków – Krakowa, Lublina czy Wrocławia. Podczas jednego z takich spotkań kolega wyciągnął starą ustawę o izbach aptekarskich z 1939 r. Postanowiliśmy, że będziemy nad nią pracować. Przypomnijmy, że izby aptekarskie zostały po wojnie zlikwidowane dekretem. W ich miejsce powstało Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, które z czasem, jak wiemy, stało się bardziej towarzystwem naukowym niż organizacyjnym.
Jak prace nad tą ustawą wyglądały „od kuchni”?
Pracowaliśmy trochę chałupniczo. Wszyscy bardzo się starali, szukaliśmy materiałów, każdy chciał coś do tej ustawy wnieść. Było w tym wiele spontaniczności. Pomagali nam również prawnicy, którzy byli w naszych rodzinach. Nie można było bowiem żywcem przepisać tego dokumentu z 1939 r., bo mnóstwo rzeczy się zmieniło. Trzeba było ją dostosować do panujących wówczas warunków. Końcowy efekt bardzo nas jednak wszystkich satysfakcjonował – ustawa była krótka, prosta i czytelna.
Po tym jak Państwo opracowali ten dokument trzeba go było złożyć w Sejmie. To była czysta formalność, czy zdarzyły się po drodze jeszcze jakieś problemy?
No właśnie w tym momencie zaczęły się dopiero prawdziwe schody. Ministerstwo Zdrowia, mimo iż pracowali w nim wtedy farmaceuci, nie było nam przychylne. Na wiele rzeczy nie chciało się zgodzić. Strona rządowa bardzo chciała przepchnąć ustawę o izbach farmaceutycznych autorstwa prof. Wincentego Kwapiszewskiego, która powstała jeszcze za czasów PRL. Promowało ją ministerstwo, a także PTFarm. Nam z kolei bardzo zależało, aby ta ustawa wyraźnie odnosiła się do izb aptekarskich, by aptekarstwo zostało w jakiś sposób zaszuladkowane, a my w nim umiejscowieni. Chcieliśmy, jako grupa zawodowa zacząć już wreszcie działać w tej nowej rzeczywistości.
W jaki sposób udało Państwu w takim razie wynegocjować swoje?
To była bardzo długa, ciężka i skomplikowana droga. Na samym początku powiedziano nam, że sami nie możemy złożyć tej ustawy pod obrady, że może to zrobić tylko klub poselski. Doradzona nam również, że najlepiej, jakby to była Solidarność. Zwołaliśmy więc z dr Szwarczyńskim na szybko spotkanie wszystkich członków naszego stowarzyszenia i rozpytywaliśmy, czy ktoś zna jakiegoś posła z Solidarności. Szczęście nam sprzyjało – okazało się, że nasza koleżanka, kierowniczka apteki szpitalnej, należąca również do Stowarzyszenia Farmaceutów Katolickich, znała posła Leonarda Szymańskiego, wiceszefa Solidarności na terenie Wielkopolski i skontaktowała nas z nim. Jednak pan poseł ostudził wówczas nasze pokładane w nim nadzieje, ponieważ powiedział, że on nie może wnieść tej ustawy do Sejmu, że muszą to zrobić farmaceuci z Solidarności z okręgu poznańskiego. Nasze poszukiwana rozpoczęły się więc od nowa. Na szczęście z pomocą przyszła nam mgr Irena Matuszewska (wkrótce pierwsza prezes Wielkopolskiej Okręgowej Izby Aptekarskiej) – ona była wówczas przewodniczącą farmaceutów z Wielkopolski z ramienia Solidarności. Co ciekawe, Solidarność, też już nad podobną ustawą pracowała, ale my byliśmy już zdecydowanie dalej posunięci w naszych pracach. Mgr Matuszewska powiedziała, że weźmie ode mnie tę ustawę, ale wszystko w niej pozmienia. Przystałam na tę nie do końca satysfakcjonującą dla nas propozycję, tylko dlatego, że obiecała iż nie zmieni się nazwa tego dokumentu, że pozostanie to ustawa o izbach aptekarskich. Jednak w związku z tym, że my, jak wspomniałam, byliśmy w tych pracach o wiele bardziej zaawansowani, mgr Matuszewska poprosiła mnie, żebym zaczęła z nią współpracować, i w ten sposób zostałam ich „ekspertem”.
Udało się ostatecznie wnieść do Sejmu ustawę, nad którą pracował zespół z Poznania?
Na szczęście tak. Poseł Leonard Szymański skontaktował nas później z sejmową komisją zdrowia i mgr Matuszewska, jako poznańska przewodnicząca Solidarności złożyła ustawę o izbach aptekarskich, jako projekt Solidarności.
Ostateczna wersja tej ustawy, która poszła do Sejmu była dla Państwa satysfakcjonująca?
Po batalii, jaką stoczyliśmy cieszyliśmy się, że w ogóle przeszła. Pewnych rzeczy nie udało się jednak wywalczyć. Nieszczęściem było to, że nazwano nas przedsiębiorcami i z tego wynika wiele problemów aż do dnia dzisiejszego. My wzorowaliśmy się na innych krajach, w których aptekarze byli wolnym zawodem. Jednak u nas zawsze się mówiło, że jeżeli apteka będzie tylko dla aptekarza zagrozi to wolności, czy wolnemu przepływowi usług i środków.
Na ten zawód nigdy nie patrzyło się całościowo. Zawsze próbowano przy okazji ugrać jakieś swoje małe interesy. Takie rzeczy miały już miejsce nawet przed 1939 r., gdy powstała ustawa o izbach aptekarskich.
dr. n. farm. Danuta Ignyś - fot. nadesłana
Jak Pani myśli, z czego to wynika? Bo na przykład lekarzom zazwyczaj zawsze udawało się wywalczyć więcej.
Problem tkwi w tym, że naszym narzędziem jest lek, który ma wymierną wartość w pieniądzach. Prawnik pracuje swoją głową, lekarz również, ewentualnie korzysta z jakiegoś sprzętu. Natomiast my, nie dość, że musimy przekazać pacjentowi wiedzę na temat danego preparatu, to jeszcze pobieramy za to jakąś opłatę, bo nie ma u nas czegoś takiego jak ryczałt, jak w niektórych zachodnich krajach. Pacjent płaci w zasadzie za lek, nie za usługę. Postrzega się nas więc nie jak pośredników, ale jak handlowców. Do tego każdy chciałby tym lekiem obracać, a właściwie tym pieniądzem.
Zatrzymajmy się jeszcze na latach 90. ubiegłego wieku. Podobno uczestniczyła Pani również w pracach nad pierwszą ustawą Prawo farmaceutyczne.
Uściślijmy to. Następna po ustawie z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich była ustawa z dnia 10 października 1991 r. o środkach farmaceutycznych, materiałach medycznych, aptekach, hurtowniach i nadzorze farmaceutycznym. Przez kolejne lata wciąż nad nią pracowaliśmy, trzeba było ją nowelizować. W końcu zapadła decyzja, że będzie się ona nazywała Prawo farmaceutyczne – ustawa ta została uchwalona przez Sejm 6 września 2001 r.
Ustawa z października 1991 r. miała dotyczyć bardziej zawodu aptekarskiego, ale zostało wrzucone do niej wszystko, co jest związane z farmacją – więc dosłownie mieliśmy „mydło i powidło”. Osoby decyzyjne mogły sobie wówczas ugrać to, co chciały. I właśnie to „wszystko” znalazło się również w Prawie farmaceutycznym.
A tak naprawdę powinniśmy mieć oddzielne rozdziały dla inspekcji farmaceutycznej, dla zaplecza finansowego, dla przemysłu farmaceutycznego i wszystkiego, co jest z nim związane itd. Konsekwencją tego są ciągłe zmiany w tej ustawie, co chwilę wyłącza się przecież jakieś punkty, wykreśla, dopisuje. Z przykrością muszę stwierdzić, że może lepiej by było, gdyby jednak ta ustawa wówczas nie powstała lub powstała, ale w innej formie.
Bardzo długo pracowaliśmy na tym dokumentem. Później po wejściu Polski do Unii Europejskiej trzeba było jeszcze wprowadzić radykalne poprawki i dostosować to prawo do prawa unijnego. No, ale jeszcze przed tym wydarzeniem wprowadzono dodatkowo tyle elementów, że ten dokument rozrósł się do naprawdę pokaźnych rozmiarów. Nie wiem, czy istnieje w Polsce, jakakolwiek inna branża, która ma na głowie tyle ustaw co my.
W tej chwili jesteśmy świadkami zatwierdzenia kolejnego, bardzo ważnego dla aptekarzy dokumentu. Ustawa o zawodzie farmaceuty została już podpisana przez prezydenta i za niecałe trzy miesiące wchodzi w życie. Jak Pani ją ocenia?
Osobiście wolałabym, żeby w pierwszej kolejności powstała ustawa o zawodzie aptekarza, która by dokładnie określała, co aptekarzowi wolno, a czego nie. A tak znowu mamy szeroką ustawę o zawodzie farmaceuty, więc nie dotyczy ona tylko aptekarzy tylko wszystkich farmaceutów. I znowu wszystko weszło do jednego kotła. Najpierw powinniśmy zająć się aptekarzami, bo ich jest przecież najwięcej, a później dopisywać całą resztę. Z doświadczenia wiem, że tak byłoby najlepiej.
Co ciekawe, taki dokument już kiedyś powstał. Jeszcze przed ustawą o izbach aptekarskich z 1939 r., w 1938 r. weszła w życie ustawa o wykonywaniu zawodu aptekarskiego. My, pracując w latach 90. ub. w. nad ustawami, chcieliśmy jej kontynuacji – wystarczyło ją tylko rozszerzyć o farmaceutów, którzy nie pracują w aptekach. Niestety, wszystko potoczyło się inaczej, o czym już wcześniej opowiedziałam.
Jakie zmiany są jeszcze według Pani konieczne, by farmaceutom żyło się lepiej?
Przede wszystkim muszą wzrosnąć marże. Nie może być tak, że apteka sprzedaje insulinę z 3 proc. marżą. My się już ledwo utrzymujemy, wiele pojedynczych aptek pada. Widzę jak ten zawód jest spychany. Podobnie działo się po wojnie czy za czasów komuny. Zaczęto wówczas zabierać aptekarzom różne przywileje i nakładać na nich nowe obowiązki. Teraz dzieje się podobnie, tyle tylko, że w białych rękawiczkach. Chcąc odebrać nam możliwość dalszej, samodzielnej egzystencji, spycha się nas do najniżej zarabiającej grupy. Niedługo nie będziemy mieli już nic do powiedzenia.
Co jeszcze powinno się zmienić?
Należy wreszcie zamknąć źródło dochodu tym, którzy wywożą leki zagranicę. Proceder odwróconego łańcucha dystrybucji leków wciąż przecież istnieje. W zapisach powinno się zmienić tylko jedno zdanie – że zabrania się wywozu leków importowanych, na które minister zdrowia ustala ceny. I wtedy wiadomo by było, że nie zabraknie dla nas insulin czy refundowanych leków sprowadzanych z zagranicy.
Zamiast się wzorować na krajach, które pewne rzeczy już wypracowały, przetestowały na własnej skórze, my zawsze na siłę musimy coś ulepszyć, wprowadzić jakiś swój element. A prawda jest taka, że każde prawo, które wychodzi jest dla nas aptekarzy coraz gorsze. Ustawy często „wypuszczają” osoby, które nie mają pojęcia o branży. Nie wspomnę już o tym, że każdy przy okazji chce jeszcze przy tym coś dla siebie ugrać.
Porozmawiajmy chwilę o Pani Doktor. Jak to się stało, że zaczęła Pani pracować przy ustawach, o których wcześniej wspominałyśmy? Skąd to zainteresowanie tworzeniem prawa?
Na trzecim roku studiów jeden z profesorów powiedział mi, że byłabym lepszym prawnikiem niż farmaceutą. Śmieję się, że trochę wykrakał. Zawsze interesowało mnie prawo aptekarskie z historycznego punktu widzenia. Miałam dostęp do okólników wydanych w latach 1945-1948, dzięki nim dowiedziałam się jak wyglądały powojenne zmagania aptekarzy, gdy co chwilę dokładano im nowe obowiązki, płatności. Ze względu na moją wiedzę historyczną zostałam, jak już wspomniałam, doradcą w Solidarności, a później to już wszystko potoczyło się siłą rozpędu. Miałam nawet zakusy, żeby zrobić drugi kierunek i skończyć zaocznie prawo, ale ostatecznie zrobiłam doktorat z farmacji klinicznej.
Z perspektywy czasu widzę jednak jak nasza wówczas słaba znajomość prawa sprawiła, że popełniliśmy wiele błędów przy tworzeniu tych ustaw. Dopiero z czasem zaczęliśmy prosić o ekspertyzy profesorów z wydziałów prawa administracyjnego czy innych. Jednak gdybyśmy od samego początku otaczali się specjalistami, jeździli z nimi na strategiczne spotkania, wszystko ułożyłoby się bardziej po naszej myśli.
Uważa Pani, że przyszli farmaceuci powinni mieć na studiach więcej zajęć z ekonomii i prawa?
Zdecydowanie. I co najważniejsze – ekonomii nie powinien wykładać przyuczony profesor farmacji, ale profesor ekonomii. Podobnie z prawem – zajęcia powinny być nie z profesorem farmacji, a profesorem prawa administracyjnego. Denerwuje mnie, że tak nie jest. Czasy niestety się zmieniły. Aptekarze muszą wiedzieć, jak się obronić, jak czytać ustawy, rozporządzenia itd.
W tym roku będziemy obchodzić 30-lecie odrodzonego samorządu aptekarskiego. Tyle samo lat liczyć będzie również Pani apteka. Jak doszło do jej powstania?
To nawet zabawa historia. Gdy pracowaliśmy nad ustawą o izbach aptekarskich w podkomisjach, rozgorzałą dyskusja, czy właścicielem apteki może być tylko aptekarz. Jeden z lekarzy wojskowych powiedział, że przecież lekarze nie chcą być właścicielami aptek. A ja mu na to, że znam przypadek lekarza, który złożył wniosek, o to by mieć aptekę w moim mieście, czyli Poznaniu, dokładnie na osiedlu Batorego (wiedziałam to od szwagierki, która pracowała wówczas w spółdzielni mieszkaniowej). I żeby podkreślić, jak to jest krzywdzące dla aptekarzy, powiedziałam, że ja również staram się o zezwolenie na prowadzenie apteki, dokładnie w tym samym miejscu, chociaż tak naprawdę wcale się nie starałam. Historia skończyła się na tym, że inspektor farmaceutyczny z Poznania powiedział, że żadnemu lekarzowi takiego zezwolenia nie da (w tamtych czasach inspektorzy farmaceutyczni faktycznie nie dawali ich nikomu spoza zawodu). Ja jednak idąc już za ciosem powiedziałam naszemu inspektorowi farmaceutycznemu: „Wie pan co, to może ja tam jednak otworzę tę aptekę”. I tak się stało. A aptekę tę prowadzę do dziś, razem z córką farmaceutką.
Proszę zauważyć, że już wtedy, 30 lat temu były zakusy, by zakładać apteki nie będąc farmaceutą. Dziś to niejedyny nasz problem. Patologii na rynku jest mnóstwo, jednak my aptekarze jakoś musimy sobie z tym radzić. Nie poddajemy się, walczymy. Jak zawsze.
Dziękuję za rozmowę.
POLECAMY
"2021 rok może być bardzo dobry dla aptek"
- 2021 może być, paradoksalnie, bardzo dobry dla rynku. Są bowiem do odrobienia zaległości z tego roku. Mam nadzieję, że ludzie zaczną być wreszcie leczeni, że zostaną utrzymane i wdrożone nowe programy profilaktyczne. Zyska wówczas pacjent, a przy okazji cały przemysł f...
Czytaj więcej
![Subiektywne podsumowanie roku [FELIETON]](https://prowly-uploads.s3.eu-west-1.amazonaws.com/uploads/landing_page/template_background/121814/c0e62688515f2a3e399447a6c650476e.jpg)
