Nadchodząca nowelizacja rozporządzenia w sprawie standardu organizacyjnego teleporady w ramach POZ otwiera przed aptekami w przychodniach szanse wyjścia na prostą po wielomiesięcznej zapaści. Aby tak się stało i pacjenci rzeczywiście wrócili do gabinetów lekarskich (a stamtąd do wspomnianych aptek), konieczne jest właściwe egzekwowanie nowych przepisów. Jak ministerstwo zamierza to robić i jaki będzie ostateczny kształt nowelizacji?
Mija rok od wybuchu epidemii koronawirusa w Polsce. Wśród pierwszych obostrzeń znalazły się m.in. ograniczenia w przemieszczaniu się oraz wprowadzenie teleporad, w zastępstwie tradycyjnych wizyt w gabinetach lekarskich. Restrykcje odbiły się negatywnie na obrotach aptek, zwłaszcza tych znajdujących się w przychodniach, w których liczba pacjentów w największym stopniu uzależniona jest od wizyt w placówkach POZ.
Tylko w pierwszym miesiącu pandemii, gdy pacjenci szturmowali apteki, ich obroty wzrosły o 39,7 proc. względem analogicznego okresu w 2019 roku. Trzeba jednak pamiętać, że właściciele aptek musieli pokryć koszty przystosowania się do epidemicznych wyzwań (środki ochrony osobistej, zabezpieczenia). Kolejne miesiące wyglądały już znacznie gorzej.
Brak pacjentów
W kwietniu 2020 roku obrót statystycznej apteki wyniósł o 2,4 proc. mniej w stosunku tego samego okresu w 2019 roku. Choć w szerokim ujęciu rynku aptecznego sytuacja uległa nieznacznej poprawie, m.in. dzięki luzowaniu obostrzeń, to apteki w przychodniach - nieprzerwanie od roku - trapi permanentny brak pacjentów. Wiele walczy o przetrwanie, a właściciele części z nich stanęli przed decyzją o zamknięciu interesu.
- Największe straty odnotowują apteki przy przychodniach i szpitalach - przyznał w jednym z wywiadów dla Magazynu Aptekarskiego dr Jarosław Frąckowiak, prezes PEX PharmaSequence. - Do czasów pandemii, dzięki lokalizacji, radziły sobie znakomicie. Teraz gdy ludzie nie chodzą do przychodni, a w szpitalach brakuje miejsc lub świadczenia są przekładane, te apteki praktycznie nie funkcjonują.
Pewną nadzieję na poprawę sytuacji daje planowana nowelizacja rozporządzenia w sprawie standardu organizacyjnego teleporady w ramach podstawowej opieki zdrowotnej.
Ograniczenie nadużyć
Wstępny projekt nowelizacji zakłada, że teleporady mogłyby być udzielane wyłącznie osobom pomiędzy 7. a 64. rokiem życia. Ministerstwo Zdrowia liczy, że dzięki temu uda się ograniczyć nadużycia w zakresie świadczenia teleporady w odniesieniu do najbardziej „wrażliwych” grup pacjentów. Resort zaznacza, że niezależnie od wieku z teleporad nadal będzie można skorzystać w przypadku świadczeń obejmujących:
- "receptę niezbędną do kontynuacji leczenia oraz zlecenie na zaopatrzenie w wyroby medyczne jako kontynuację zaopatrzenia w wyroby medyczne";
- "związanych z wydaniem zaświadczeń, niewymagających bezpośredniej wizyty pacjenta w przychodni".
- Celem wprowadzanych zmian jest zwiększenie dostępu do świadczeń realizowanych na poziomie podstawowej opieki zdrowotnej w bezpośrednim kontakcie z właściwym personelem medycznym. Powyższe skutkować będzie ograniczeniem sytuacji pogorszenia stanu zdrowia ze względu na opóźnienie rozpoznania stanu chorobowego lub brak zastosowania właściwego postępowania diagnostyczno-leczniczego w przypadku dzieci oraz seniorów - czytamy w uzasadnieniu nowelizacji.
Według wstępnych założeń rozporządzenie miało wejść w życie z początkiem marca. Wiadomo już, że tak się nie stanie. Jak poinformował nas resort, obecnie trwają nadal analizy uwag zgłoszonych w toku przeprowadzonych uzgodnień oraz konsultacji publicznych. Jak się okazało, takich zastrzeżeń jest całkiem sporo.
Zmiana kryteriów
Wspólne stanowisko wystosowane przez Pracodawców Rzeczypospolitej Polskiej, Fundację Telemedyczną Grupa Robocza, Komisję Informatyki i Telemedycyny Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, Polskę Izbę Informatyki Medycznej oraz Polskie Stowarzyszenie HL7 wytyka cztery główne wady projektu. Koncentrują się one wokół arbitralnego oraz pozbawionego kryteriów medycznych zakazania udzielania teleporad określonej grupie pacjentów. Podobnego zdania są lekarze należący do Porozumienia Zielonogórskiego.
- Pacjenci, chcący uzyskać receptę na przedłużenie leczenia w teleporadzie nie będą mogli mieć jednocześnie udzielonego żadnego innego świadczenia – wyjaśnia Tomasz Zieliński, wiceprezes PZ. – Pacjent nie ujawni zatem swoich dolegliwości, które często mogłyby być z powodzeniem zaopatrzone podczas teleporady. Jest to niezgodne ze sztuką medyczną i nie znajduje uzasadnienia w wielu sytuacjach. Ocena glikemii, pomiarów ciśnienia tętniczego, porady dotyczące dawkowania leków, weryfikacja wyników badań po wcześniejszej poradzie osobistej, skierowanie na badania diagnostyczne, porady żywieniowe - to przykłady sytuacji, w których pacjent powinien mieć możliwość skorzystania z teleporady.
Także zdaniem samorządu aptekarskiego projekt rozporządzenia wymaga korekty. NIA zawnioskowała usunięcie kryterium wiekowego jako podstawy do odbycia stacjonarnej wizyty lekarskiej.
- Trudno zgodzić się z założeniem, że pacjenci w wieku 7-64 lat wymagają osobistej konsultacji lekarskiej w mniejszym stopniu, niż pacjenci spoza tej grupy wiekowej - wyjaśnia Tomasz Leleno, rzecznik prasowy Naczelnej Izby Aptekarskiej i dodaje, że o przyjęciu pacjenta w gabinecie powinny decydować przesłanki zdrowotne. - Warto przy tym wziąć pod uwagę opinię pacjenta na temat jego stanu zdrowia i oczekiwania względem udzielanego świadczenia. Rozwiązaniem problemu mógłby być wstępny wywiad z pacjentem prowadzony podczas rejestracji, który oceniałby konieczność odbycia stacjonarnej konsultacji lekarskiej.
NIA proponuje także uregulowanie zasad udzielania teleporad - powinny obejmować maksymalnie 3 kolejne wizyty. Ponadto przynajmniej raz do roku świadczenie powinno zostać zrealizowane wyłącznie podczas wizyty w gabinecie lekarskim.
Egzekwowanie przepisów
Można zakładać, że przynajmniej część postulatów zgłoszonych w toku konsultacji społecznych zostanie uwzględniona. Jak wpłyną one na kondycję aptek w przychodniach? Niezależnie od ostatecznego kształtu nowelizacji, zmiany są ukierunkowane na ograniczenie teleporad, a co za tym idzie, zwiększenie udziału wizyt bezpośrednich. Nie wiadomo jednak, jakie przyjęte zostaną finalnie kryteria dotyczące ograniczeń dla porad zdalnych. Wiele zależeć będzie także od sposoby egzekwowania nowych przepisów. Jak ministerstwo zamierza to robić?
- Zgodnie z działem IIIA ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. 2020 poz. 1398 z późn. zm.), to Prezes Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) może prowadzić kontrolę realizacji umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie m.in. organizacji, sposobu i jakości udzielania świadczeń opieki zdrowotnej oraz ich dostępności. Przypadki występujących nieprawidłowości zgłaszane są natomiast właściwemu terytorialnie oddziałowi wojewódzkiemu NFZ. Ww. oddziały na bieżąco monitorują sytuację i reagują w przypadku jakichkolwiek nieprawidłowości. Również MZ stosownie reaguje na każdy zgłoszony sygnał dot. nieprawidłowości w powyższym zakresie - odpowiada nam Jarosław Rybarczyk, główny specjalista w Biurze Komunikacji Ministerstwa Zdrowia.
Nadzieja w szczepieniach
Pewne nadzieje związane z szerszym otwarciem przychodni na pacjentów można również wiązać ze szczepieniami przeciw COVID-19 w grupie 0, obejmującej medyków. To właśnie zapewnienie sprawnej opieki zdrowotnej motywowało umieszczenie personelu medycznego na czele kolejki po szczepionki. Tymczasem według danych z połowy lutego w ramach Narodowego Programu Szczepień udało się zaszczepić już ponad 90 proc. lekarzy.
Jedyną przesłanką przemawiającą przeciw wizycie w gabinecie lekarskim pozostałoby ewentualne narażenie pacjentów na zakażenie podczas oczekiwania na wizytę pod gabinetem. Ten problem można jednak rozwiązać poprzez stosowanie powszechnych już obostrzeń sanitarnych i podtrzymanie funkcjonującego od roku systemu zapisów. Ogranicza on ewentualne kontakty bezpośrednie pomiędzy pacjentami poprzez wyznaczanie godzin kolejnych wizyt w odpowiednich odstępach czasowych.
Optymistyczne prognozy
Szanse na poprawę kondycji rynku aptecznego dostrzegają także eksperci. Dr Jarosław Frąckowiak z PEX PharmaSequence przewiduje zjawisko tzw. OEZ. Co to takiego?
- Zapewne możemy się spodziewać Odroczonego Efektu Zdrowotnego - wyjaśnia dr Frąckowiak w jednym z naszych wywiadów. - W trakcie zaostrzenia pandemii szpitale wykonywały nawet 70 proc. mniej świadczeń, od miesięcy mamy utrudniony dostęp do POZ-ów, specjalistów, jest mniej inicjacji nowych terapii. Mamy dramat w onkologii, bo odnotowano 25 proc. mniej rozpoznanych przypadków. Czy ich nie ma? Chyba nikt w to nie uwierzy. Problemy niestety narastają. Ludzie wciąż tak samo chorują, tylko, często, nie ma ich jak zdiagnozować. Przez telefon nikt przecież nie zajrzy do ucha, gardła, nie pobierze krwi, nie zrobi badania wysiłkowego itd. W przyszłym roku (2021 r. - przyp. red.), gdy epidemia trochę „odpuści” i lekarze zaczną przyjmować – ludzie szturmem do nich ruszą. Pacjenci będą w gorszym stanie, bo choroba będzie się rozwijać, a dojdą jeszcze nowi niezdiagnozowani. Pamiętajmy, że społeczeństwo nie przestało się starzeć.
Prognozy ekspertów zakładają, że w kwietniu wyniki sprzedaży na rynku aptek powinny zbliżyć się do tych, które były osiągane przed pandemią. To jednak uzależnione będzie od rozwoju sytuacji epidemicznej i stosowanych obostrzeń.
Aptekarze z tarczą czy "na tarczy"?
O poprawę kondycji aptek walczy Naczelna Rada Aptekarska, która ponownie (taki postulat został już wystosowany przez NRA pod koniec stycznia br., pozostając bez odpowiedzi) zwróciła się z apelem do premiera w sprawie włączenia ich do tarczy antykryzysowej i finansowej. NRA "podkreśla, że wbrew panującemu przekonaniu, kryzys gospodarczy będący następstwem pandemii koronawirusa istotnie wpłynął na działalność aptek, znacznie obniżając ich dochody".
- Apteki obecnie znajdują się w bardzo trudnej sytuacji finansowej. W znacznej części apteki prowadzone są przez mikroprzedsiębiorców lub farmaceutów prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. Konsekwencją trudnej sytuacji finansowej aptek będzie konieczność ich zamykania przez właścicieli, co może negatywnie wpłynąć w najbliższych miesiącach na stabilność i jakość usług świadczonych przez farmaceutów, dostępność dla pacjentów do placówek aptecznych – wskazała Elżbieta Piotrowska-Rutkowska, prezes NRA.
Warto dodać, że NRA zaapelowała do ministra Adama Niedzielskiego w sprawie wynagrodzeń farmaceutów szpitalnych. Samorząd aptekarski domaga się rozpoczęcia konstruktywnego dialogu "w zakresie sposobu ustalenia najniższego wynagrodzenia zasadniczego farmaceutów zatrudnionych w podmiotach leczniczych".
Do sprawy wrócimy.
#ROKwKORONIE👑
Rok w pandemii
Gdy wchodziliśmy w rok 2020 mieliśmy wobec niego rozmaite oczekiwania. W marcu wiele z nich po prostu runęło. Teraz, po roku życia z koronawirusem, patrząc na wydarzenia ostatnich miesięcy z pewnego dystansu, dostrzegamy nie tylko ich dramatyzm, ale i to, co było w nich ...
Czytaj więcej
Rok w pandemii. Jaki to był rok dla aptekarzy?
4 marca 2020 r. ówczesny minister zdrowia prof. Łukasz Szumowski poinformował o pierwszym przypadku koronawirusa w Polsce. Wkrótce potem nastąpił szturm na apteki i rozpoczął się wiosenny lockdown. Jak tamte chwile wspominają aptekarze? Co zmieniła pandemia w przypadku a...
Czytaj więcej
