Ministerstwo Zdrowia opublikowało raport dotyczący wprowadzenia opieki farmaceutycznej w Polsce. To efekt prac zespołu ds. opieki farmaceutycznej, który zakończył działalność pod koniec 2020 r.
Zespół ds. opieki farmaceutycznej został powołany w połowie ub.r. Do końca roku miał przedstawić raport dotyczący wprowadzenia opieki farmaceutycznej w Polsce. Wywiązał się z tego w terminie. Jednak dopiero po czterech miesiącach Ministerstwo Zdrowia opublikowało raport z prac owego zespołu. Co znalazło się w dokumencie liczącym 114 stron?
Na czele wspomnianego zespołu stanął wiceminister zdrowia Maciej Miłkowski. W jego skład weszło też wielu farmaceutów: dr n farm. Bożena Grimling, konsultant krajowy ds. farmacji aptecznej, dr n farm. Grzegorz Pakulski, wielkopolski wojewódzki inspektor farmaceutyczny, przedstawiciele samorządu zawodowego farmaceuty: mgr farm. Elżbieta Piotrowska-Rutkowska, mgr farm. Michał Byliniak i dr n. farm. Piotr Brukiewicz, a także przedstawiciele uczelni medycznych: dr hab. n. farm. Agnieszka Skowron i dr n. farm. Piotr Merks.
Dziś, opiekę farmaceutyczną definiuje się jako odpowiedzialność za prowadzenie farmakoterapii w celu uzyskania efektów, które poprawią jakość życia pacjentów. Opieka farmaceutyczna jest procesem opartym o współpracę, którego celem jest zapobieganie lub identyfikacja i rozwiazywanie problemów związanych ze stosowaniem produktów leczniczych i ze zdrowiem pacjentów. Opieka farmaceutyczna polega na ciągłej poprawie sposobu w jaki używane są leki. Maksymalizacja korzyści z farmakoterapii i uniknięcie działań niepożądanych leczenia wymaga współpracy między pacjentem, lekarzem, farmaceutom i innymi zawodami medycznymi. Opieka farmaceutyczna wymaga nawiązania zawodowej relacji z pacjentem, wytworzenia i utrzymania atmosfery wzajemnego zaufania. Niezbędnym elementem dla sprawowania opieki farmaceutycznej jest dostęp do historii terapii pacjenta, której bezwzględnym minimum jest wiedza o wszystkich stosowanych lekach oraz odpowiednie dokumentowanie wykonywanych czynności w celu udostępnienia ich zespołowi terapeutycznemu - tak opiekę farmaceutyczną definiują autorzy raportu.
Po co nam opieka farmaceutyczna i jakie problemy może rozwiązać? W raporcie jest mowa m.in. o starzeniu się społeczeństwa (wzrost liczby osób cierpiących z powodu chorób przewlekłych i nowotworów) i polipragmazji, która wymaga kontroli farmakoterapii. Kolejną sprawą jest kryzys finansów opieki zdrowotnej związany z potrzebami społeczeństwa i kryzysem ekonomicznym, a także niedobór lekarzy i pielęgniarek.
Z raportu dowiadujemy się, że Polsce pod względem liczby aptek i farmaceutów (77 farmaceutów i 36 aptek na 100 tys. mieszkańców) nie odbiega znacznie od średniej europejskiej (83 farmaceutów i 29 aptek na 100 tys. mieszkańców). "Duża liczba aptek i łatwość dostępu do farmaceuty, to główne powody korzystania z usług farmaceutycznych wymieniane przez pacjentów. Farmaceuci cieszą się bardzo wysokim zaufaniem społecznym" - czytamy w dokumencie.
Niektóre czynności wykonywane obecnie przez lekarzy i pielęgniarki mogliby realizować farmaceuci. Jakie? Wśród nich autorzy raportu wymieniają: powtarzanie recept, leczenie drobnych dolegliwości, monitorowanie skuteczności i bezpieczeństwa terapii chorób przewlekłych, koncyliacje lekowe, wykonywanie szczepień ochronnych, podawanie leków w iniekcjach, prowadzenie badań przesiewowych i wstępnej diagnostyki.
REKLAMA
Korzyści z wprowadzenia OF
Jakie korzyści płyną z wprowadzenia opieki farmaceutycznej? "Korzyści dla systemu ochrony zdrowia są związane zarówno ze zmniejszeniem obciążenia innych zawodów medycznych, oraz lepszym gospodarowaniem lekami, jak i spadkiem natężenia wielolekowości, potencjalnie niepoprawnej farmakoterapii oraz błędów lekowych zarówno w odniesieniu do leków kategorii Rp, jak i OTC" - czytamy w raporcie.
Konsultacje farmaceutyczne:
- korzyści dla pacjenta: Wsparcie pacjentów w bezpiecznym leczeniu drobnych dolegliwości. Wsparcie pacjentów w podejmowaniu świadomych wyborów dotyczących ich zdrowia.
- korzyści dla systemu ochrony zdrowia: Identyfikacja problemów zdrowotnych i ograniczeń w dostępie do leczenia na wczesnym etapie ich występowania. Zmniejszenie obciążenia innych zawodów medycznych przez rozwiązywanie drobnych problemów na poziomie aptek. Zwiększenie efektywności kosztowej opieki zdrowotnej przez wczesne rozpoznawanie chorób i rozwiązywanie drobnych problemów zdrowotnych.
Przeglądy lekowe:
- korzyści dla pacjenta: Poprawa jakości życia dzięki identyfikacji problemów zdrowotnych potencjalnie wymagających farmakoterapii, przyczyn nieotrzymania leczenia mimo istnienia wskazań lub używania leków mimo braku wskazań. Poprawa jakości życia dzięki zindywidualizowanej optymalizacji efektywności terapii, eliminacji problemów lekowych. Poprawa kompetencji zdrowotnych chorego. Ograniczenie negatywnych konsekwencji choroby. Poprawa stopnia stosowania się do zaleceń terapeutycznych. Poprawa sprawności funkcjonalnej(samodzielności pacjenta).
- korzyści dla systemu ochrony zdrowia: Monitorowanie i poprawa adherencji terapeutycznej. Poprawa efektywności klinicznej leczenia. Ograniczanie skutków interakcji lekowych i działań niepożądanych. Ograniczenie liczby porad lekarskich, badań diagnostycznych i hospitalizacji z powodu problemów lekowych. Ograniczenie kosztów związanych konsekwencjami chorób dla płatnika, np. dla nadciśnienia tętniczego, ograniczenie liczby udarów, choroby niedokrwiennej serca, niewydolności, serca, retinopatii. Spadek natężenia wielolekowości, skutkujący spadkiem częstości występowania działań niepożądanych i interakcji między lekami. Ograniczenie kosztów związanych z opieką nad osobami niesprawnymi(np. koszty zasiłków dla opiekunów).
Indywidualne plany opieki:
- korzyści dla pacjenta: Wysoki stopień zaangażowania pacjenta w proces leczenia oparty na osiąganiu zamierzonych celów ustalonych wspólnie z zespołem terapeutycznym.
- korzyści dla systemu ochrony zdrowia: Monitorowanie i poprawa adherencji terapeutycznej. Poprawa efektywności klinicznej leczenia. Ograniczanie skutków interakcji lekowych i działań niepożądanych. Ograniczenie liczby porad lekarskich, badań diagnostycznych i hospitalizacji z powodu problemów lekowych. Ograniczenie kosztów związanych konsekwencjami chorób dla płatnika, np. dla nadciśnienia tętniczego, ograniczenie liczby udarów, choroby niedokrwiennej serca, niewydolności, serca, retinopatii. Spadek natężenia wielolekowości, skutkujący spadkiem częstości występowania działań niepożądanych i interakcji między lekami. Ograniczenie kosztów związanych z opieką nad osobami niesprawnymi(np. koszty zasiłków dla opiekunów).
Badania diagnostyczne:
- korzyści dla pacjenta: Ułatwienie w dostępie do podstawowej diagnostyki wraz z interpretacją wyników.
- korzyści dla systemu ochrony zdrowia: Ograniczenie barier w dostępie do podstawowej diagnostyki. Przyspieszenie procesu diagnostyki. Oszczędności wynikające ze wcześniejszego rozpoznawania chorób. Rozwój programów profilaktycznych.
Recepty kontynuowane:
- korzyści dla pacjenta: Ułatwienie w dostępie do leczenia bez potrzeby odbywania wizyt lekarskich.
- korzyści dla systemu ochrony zdrowia: Poprawa efektywności kosztowej leczenia przez ograniczenie niegospodarności lekami. Poprawa bezpieczeństwa i efektywności leczenia chorób przewlekłych przez okresową kontrolę sytuacji klinicznej oraz stopnia dostosowania się do zaleceń terapeutycznych. Ograniczenie liczby porad lekarskich polegających na ponownym wystawieniu recepty. Możliwości lepszej kontroli gospodarowania najbardziej drogimi lekami. Racjonalna gospodarka lekami.
Jaki jest potencjał polskich aptek?
"Polska posiada olbrzymi potencjał w postaci farmaceutów pracujących w aptekach ogólnodostępnych. Ich atutem jest wysoka dostępność i wykształcenie. Ustawa o zawodzie farmaceuty może wyzwolić wykorzystanie tego potencjału przez określenie roli farmaceutów w systemie ochrony zdrowia" - czytamy w raporcie.
W latach 2017-2019 w każdym województwie wzrosła liczba farmaceutów realizujących recepty w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców. Apteki są najbardziej dostępnymi placówkami ochrony zdrowia w Europie. 98 proc. pacjentów może dotrzeć do apteki w ciągu 30 minut, a 58 proc. - ciągu 5 minut. "Potencjał farmaceutów został doskonale uwidoczniony po wdrożeniu zmian w zasadach wystawiania recept farmaceutycznych, gdy w okresie od 1 kwietnia do 18 października 2020 r. farmaceuci wystawili w aptekach 456 766 recept farmaceutycznych".
Jakie usługi i programy OF?
Wprowadzenie opieki farmaceutycznej zostało podzielone na poszczególne usługi i programy. Nie wszystkie zostaną wprowadzone w jednym czasie. Niektóre będą wymagały pilotażu.
Przegląd lekowy
Jedną z takich usług jest przegląd lekowy, czyli wywiad przeprowadzany z pacjentem, który ma służyć optymalizacji stosowanej farmakoterapii. "Przeglądy lekowe wykonywane są w celu wykrycia problemów lekowych, które obejmują potencjalnie niepoprawną farmakoterapię, interakcje międzylekowe oraz na poziomie lek-choroba i lek-pożywienie, stosowanie nieprawidłowych dawek, działania niepożądane, nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych".
Pierwszym etapem przeglądu medycznego jest przeprowadzenie wywiadu, w trakcie którego są zabierane informacje medyczne, terapeutyczne i społeczne. Następnie farmaceuta identyfikuje i kategoryzuje problemy lekowe według ich istotności. Efektem pracy jest raport dla pacjenta i lekarze. W raporcie zostały wskazane wymagania lokalowe (w atmosferze zapewniającej prywatności i umożliwiającej respektowanie praw pacjenta) i technologiczne (dostęp do IKP pacjenta). Wprowadzenie przeglądów lekowych ma poprzedzić roczny program pilotażowy.
Usługa Nowy Lek
To rodzaj konsultacji farmaceutycznej, która towarzyszy wydaniu pacjentowi po raz pierwszy produktu leczniczego, którego nigdy wcześniej nie stosował. Usługa jest związana z nowym rozpoznaniem u chorego lub zmianą dotychczasowego leczenia. Konsultacje z pacjentem mają się odbywać w pierwszym miesiącu stosowania leku. Pierwsza w aptece, a kolejne (7-14 i 14-21 dni po pierwszej) mogą być realizowane zdalnie. Raport wskazuje, że ta usługa też powinna być wprowadzona w ramach pilotażu np. w dwóch wybranych województwach.
Program Drobne Dolegliwości
To katalog konsultacji farmaceutycznych wykonywanych w sytuacjach klinicznych wystąpienia u pacjenta niektórych łagodnych lub umiarkowanych dolegliwości, połączonym z wytycznymi postępowania i grupami celowanych interwencji, które farmaceuta może podjąć samodzielnie w danej sytuacji.
Celem wprowadzenia takich usług jest przede wszystkim zmniejszenie obciążenia placówek ochrony zdrowia problemami pacjentów, które może rozwiązać farmaceuta.
Jak miałby być finansowany ten program? Autorzy raporty wskazują, że należy rozważyć jego finansowanie ze środków prywatnych. "Jednak ze względu na obserwowane w czasie pandemii COVID-19 ograniczenie w dostępie do opieki zdrowotnej, należy rozważyć możliwość tymczasowego finasowania świadczeń z zakresu Programu Drobne Porady ze środków publicznych, aby zachować gwarancje dostępności świadczeń dla świadczeniobiorców".
Recepta kontynuowana
Zgodnie z tym, co czytamy w raporcie, recepty kontynuowane będą mogły być wystawiane przez farmaceutów na produkty lecznicze, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyroby medyczne na podstawie zlecenia lekarskiego zapisanego w SIM. "Zlecenie będzie ważne przez 12 miesięcy od wystawienia recepty. Farmaceuta będzie mógł wystawić receptę i wydać produkty niezbędne do 360-dniowego okresu stosowania wyliczonego na podstawie sposobu dawkowania".
To ma się przełożyć na zmniejszenie obciążenia lekarzy POZ częścią wizyt pacjentów, których celem jest powtórne wystawienie recepty.
W ramach opieki farmaceutycznej mają być też realizowane m.in. przekrojowe kwestionariuszowe badanie społeczeństwa, program profilaktyki chorób układu krążenia, wsparcie z zakładaniu IKP, a także szczepienia w aptekach przeciw grypie wraz z kwalifikacją do szczepień.
Pandemia COVID-19 spowoduje znaczny wzrost wyszczepialności przeciw grypie w Polsce, mimo odczuwalnych ograniczeń w dostępności szczepionek w obecnym sezonie. W sezonie grypowym2021/2022, można spodziewać się dalszego wzrostu zainteresowania szczepieniami. Jednocześnie będziemy mieć wkrótce dostęp do szczepionki przeciw COVID-19. Tym bardziej, wsparcie farmaceutów w realizacji masowych szczepień przeciw grypie będzie cennym odciążeniem placówek podstawowej opieki zdrowotnej, zaangażowanych w realizacje szczepień przeciw COVID-19, a być może specyfika niektórych szczepionek przeciw SARS-CoV-2 pozwoli również na wykonywanie ich w aptekach - czytamy w raporcie.
Finansowanie OF
Są trzy możliwości finansowania opieki farmaceutycznej: całkowite finansowanie z budżetu NFZ, współpłacenie przez pacjenta za usługi opieki farmaceutycznej oraz całkowite pokrywania kosztów świadczeń opieki farmaceutycznej przez pacjenta. "Opieka farmaceutyczna powinna być finansowana w modelu płacenia za usługę (FFS, ang. fee-for-service)" - czytamy w raporcie.
Jako pierwszą z usług opieki farmaceutycznej, która miałaby zostać wprowadzona w polskich aptekach w formie pilotażu finansowanego ze środków publicznych Ministerstwo Zdrowia wskazuje na usługę przeglądu lekowego. Pilotaż w tym zakresie będzie skierowany do pacjentów obciążonych wielolekowością a ich celem będzie wykrycie problemów lekowych oraz poprawa efektywności klinicznej stosowanej farmakoterapii - informuje Ministerstwo Zdrowia.
Z całym raportem można zapoznać się na stronie Ministerstwa Zdrowia. Można go też pobrać, klikając na poniższy przycisk:
Autor: WG
POLECAMY
Po pierwsze: szczepienia
Po latach mniej lub bardziej owocnych dyskusji o opiece farmaceutycznej, za sprawą koronawirusa, historia przyspieszyła. Było to widoczne przy okazji procedowania ustawy o zawodzie. Ostatecznie, ustawa o opiece wspomina, choć nie w takim stopniu, jak zakładał jej projekt...
Czytaj więcej
